Met regelmaat signaleren we hier dat de manier waarop onze media hun rol in de democratie vervullen flink te wensen overlaat. Oók de publieke omroep. Oók de kwaliteitskranten.
Niet dat er geen goede dingen gebeuren. Maar de frequentie van missers, soms ronduit blunders, is àl te hoog. Als mediaconsument kunnen we slechts concluderen dat men blijkbaar niet over een functionerend kwaliteitssysteem beschikt.
Dat er teveel doorslipt wat de toets van professionele journalistiek niet kan doorstaan. Dat haastwerk, bereikvolume- en ‘scoop-verslaving’ tè vaak domineren.
De berichtgeving hier, sinds de site in 2014 startte, maakt nogal eens de indruk dat dit probleem vooral de laatste jaren opspeelt.
Maar, ontnuchterend, dit blijkt niet zo te zijn: vanaf de eeuwwisseling al speelde zich een uiterst beschamende vertoning af. Media-landschap breed. De Deventer Moordzaak.
…
(o ja: ‘t is fijn als je aan het eind van dit bericht een reactie achterlaat…)
Een recent gemaakte Argos-podcast frist ons geheugen op door overzicht te bieden in deze zaak. Dankzij ditmaal uitstekende onderzoeksjournalistiek, wordt de verwoestende werking geanalyseerd van systematisch journalistiek sensatie- en haastwerk.
Er ontstond reuring rondom de in deze zaak veroordeelde: Ernest Louwes (‘de boekhouder’). Die bereikte een hoogtepunt nadat deze ook in 2e instantie schuldig bevonden werd. O.m. op grond van onomstotelijk DNA-bewijs.
Iconische beelden van de zich hevig verzettende veroordeelde brachten velen buiten het justitieel apparaat tot de overtuiging: dit speel je niet, zijn verontwaardiging is echt. Deze man krijgt als onschuldige 12 jaar! Weer zo’n justitiële misser.
Vanaf dat moment ontplofte een mediahype. Een hype waarin ‘n BN-er een voortrekkersrol ging vervullen: Maurice de Hond. Dat Maurice zijn enorme netwerk ging gebruiken om deze ‘dwaling van Justitie’ te bevechten was nog te begrijpen.
Daarbij ging hij te werk met ‘n hem kenmerkende overtuigingskracht. Een onbegrensde stelligheid, waarbij hij ver buiten zijn competentiegebied trad. Zoals we dat inmiddels van hem kennen (iPad-scholen, Covid-19 pandemie).
Dat alles was tot daaraan toe. Hij werd naar eigen zeggen gedreven door een allergie voor onrechtvaardigheid.
Hij koos voor aanval in plaats van verdediging: hij ging bewijzen dat niet de boekhouder, maar ‘de klusjesman’ de moord gepleegd had.
Daarbij zag Maurice er geen probleem in, om deze man (Michael de Jong) met name te noemen. Bij voortduring en in alle toonaarden. Met dié grove onrechtvaardigheid had Marucie dan weer geen probleem. Daarbij meende hij blijkbaar een hoger doel te dienen.
Michael was sowieso een dankbaar doelwit. Zijn dyslexie met bijbehorende schoolhistorie en moeilijke jeugd pastte fijn in een verhaal. Evenals zijn hobby: het verzamelen van Indonesische steekwapens. Niet alleen ging dit er bij het publiek lekker in. Ook slaagde Maurice erin, om allerlei mensen die Michael zeiden te kennen op te sporen en hen belastende uitspraken te ontlokken.
Het duurde niet lang of Michael en diens vriendin waren niet langer veilig in eigen huis. Ze werden geschaduwd en bedreigd. Zelfs presteerde Maurice het om de vriendin onder valse voorwenselen uit te laten horen, door een privé-detective.
Zonder media-aandacht was Maurice niet ver gekomen.
Maar in de vele jaren dat de zaak speelde, gingen vrijwel alle media in Maurice’s schijnzekerheden mee. En wel op een ongenuanceerde -om niet te zeggen blinde- wijze.
De combinatie van Maurice’s overtuigingskracht, zijn netwerk en niet in de laatste plaats de smeuiïge sensatie leidde tot een zelden vertoonde mediahype.
Media van allerlei pluimage pikten zo jarenlang smakelijke graantjes mee. Niet slechts de sensatiepers… Ook kwaliteitsmedia als De Volkskrant en uiteenlopende redacties binnen de Publieke Omroep opereerden weinig fijnzinnig. Zelfs het NOS journaal laafde zich aan de sensatiezucht.
Zo is in de podcast te beluisteren hoe vrijwel de hele vaderlandse pers jarenlang kritiekloos ruimte maakte voor de ongefundeerde complottheorieën van Maurice. En hem alle ruimte bood om de klusjesman met naam en toenaam verdacht te maken.
De podcast laat horen hoe eigenlijk de enige kritische vragen aan Maurice werden gesteld door Pauw en Witteman.
Onderzoeksjournalistiek door NRC bracht ten lange leste aan het licht hoe de hele campagne gefinancierd werd: in belangrijke mate door de Wassenaarse ‘Parkeermiljonair’ Jan de Lange. Deze was erop gebrand om Justitie in een kwaad daglicht te stellen, nadat hij in zijn scheidingsrechtzaak oneerlijk behandeld meende te zijn.
Uit documenten bleek: wraak op Justitie was zijn doel, bij het met tonnen financieren van Maurice’s acties.
Het eindresultaat was niet slechts dat de weduwe Wittenberg het leven had gelaten, dat dankzij een vaag verhaal haar graf was geschonden en dat de dader 12 jaar heeft vastgezeten.
Het was de klùsjesman die levenslang kreeg. Hij was verdacht gemaakt, raakte alles kwijt wat zijn leven de moeite waard maakte. Om daar naar eigen zeggen nooit meer bovenop te kunnen komen.
In hoge mate te wijten aan de hyper media-aandacht!
Wie nog geneigd is om wat media melden voor waar aan te nemen, doet er goed aan deze podcast te beluisteren.
Voor òns mediaconsumenten geldt: vertrouw nimmer een enkele bron. Zorg zelf voor je eigen hoor- en wederhoor. Media genoeg hier! En wees je ervan bewust vanuit welke (eigen) belangen media kunnen handelen.
Als het de publieke omroep betreft: weet dat er daar een actieve Ombudsman bestaat, die graag met je gefundeerde klachten aan de gang gaat. Ook kranten hebben vaak zo’n Ombudsman, waarbij je overigens zelf zult moeten ervaren hoe effectief deze is…