Namelijk: ga op je meest serieuze wijze met de aanstaande verkiezingen om. Die zijn crucialer dan je ooit meemaakte. Neem dus wat tijd en bereid je keuze grondig voor. Hoe?
In een notendop.
Start hier: Wat leerde 2020 je over onze samenleving als systeem? Wat moet beslist anders? Hoe dringend? Het gaat nu om dit cruciale belang: wat wil je voor je kinderen en je kleinkinderen?
Aldus voorbereid voorkom je dat politieke spindocters je straks in hun frame vangen. Frames versterkt door een deel der media: het gemakzuchtig incidentgedreven deel ervan.
Alleen als je ruim vooràf nadenkt, bepaal jijzelf wat belangrijk is.
Een stemadvies zul je in dit bericht vergeefs zoeken. Maar wel enkele prikkelende invalshoeken, om je te helpen bij een fundamentele herbezinning.
…
(laat vooral aan het eind van dit bericht een reactie achter; je inbreng in dit debat is belangrijk…)
De tijd komt langzaam in zicht dat we, dankzij vaccins, de pandemiekramp achter ons kunnen laten. Velen, waaronder massa’s jongeren, hopen dat de dan vrijkomende energie zal leiden tot een betere samenleving. Ze bedoelen: duurzamer, eerlijker, minder kwetsbaar.
Dit laatste ook gezien de uiteenlopende onheilsgolven, die vanuit een zwaar ondermijnde wereld nog lang binnen zullen blijven rollen. Met alle gevolgen voor veiligheid, welbevinden, biotoop, demografie en economie.
Helaas is het hoogst onzeker of die hoop vervuld zal worden, zoals hieronder blijkt. De diverse ‘polls’ voorspellen bepaald niet de forse politieke verschuiving die daarvoor nodig zou zijn.
Immers, zoals Einstein eens zei: “We kunnen onze problemen niet oplossen met hetzelfde denken dat ze veroorzaakte”.
Dus? Zijn onze klassieke bestuurspartijen nu ineens wèl in staat de hierboven geschetste maatschappij te bouwen? Gaat onze verkalkte parlementaire democratie nu plots transformatiekracht vertonen?
Helaas lijken tè weinig mensen zich bewust van het systeem waarin ze leven: van de belangen en de krachten die zich tegen elke wezenlijke verandering verzetten.
Maar evenzeer van de (commerciële) belangen, wier vertegenwoordigers als aasgieren boven elk nieuw overheids-initiatief cirkelen.
Zelfs nù beseffen weinig kiezers welke bijzondere verantwoordelijkheid de komende paar maanden op hun schouders rust.
Het lijkt nu nog onvoorstelbaar, maar lang zal het niet duren voordat de pandemie vergeten is. De mens is kort van memorie. Zodra de terrasjes weer volzitten lijkt alles weer normaal. We zetten de absurd verspillende terrasverwarming weer aan. Kortom: we gaan gewoon weer gas geven, zodat de economie lekker gaat draaien.
Er zal heus wel wàt verandering zijn: in kleine stapjes, zoals we dat al decennia doen. De politieke marges zijn immers smal. En de economische marges worden smal gehouden. Dat het geen deuk in een pakje boter slaat merk je te laat. Want als ons openbaar bestuur èrgens flink budget inzet, dan is dat op PR & Communicatie! Daarmee wordt zelfs een eindeloos durend onderzoek gepresenteerd als ‘we pakken stevig door’.
Intussen zullen de constructiefouten van de samenleving ondergronds gewoon voortwoekeren, als een tektonisch verschijnsel: tot een volgende uitbarsting.
Hoe dan ook: midden maart is het al zover: parlementsverkiezingen.
Aan ’t Nederlandse verkiezingsfront was er af en toe al een oprisping. Zoals het combineren van Coronaregie- en lijsttrekkerspetten, aan politieke corruptie grenzend. En zoals dat recente duveltje uit ‘n doosje vanuit de CDA achterkamertjes: de lijsttrekkerswissel.
De partijprogramma’s zijn geschreven, de politieke spindoctors hebben de nieuwe frames al bedacht.
Aan ons dus de taak om nù, voorafgaand, in alle rust, alvast eens de balans op te maken.
Laat je niet teveel afleiden door het actuele nieuws: de tweede lock-down en het toeslagenschandaal. Met over de grens: de verwikkelingen in de VS en het Brexit-gestuntel in de UK.
Het gaat om de onderliggende mechanismen, waarop we hier dus een blik werpen:
De pandemie was niet fijn, maar biedt ons wel een diepe leerervaring. Een geluk bij een ongeluk?
De les die we tien jaar geleden uit de financiële crisis hadden moeten trekken, heeft onze maatschappij geen enkele structurele verbetering gebracht. Het ‘never waste a good crisis’ bleek aan dovemansoren gericht.
Maar nu hebben we onze kwetsbaarheid veel dieper ervaren. We zijn ons weer eventjes bewust hoe futiel we zijn, als mens en als samenleving. Nog altijd zijn we beter af dan mensen in veel andere landen.
Maar toch: ook óns welbevinden en ónze gezondheid bleken door niemand te garanderen. De continuïteit van onze samenleving evenmin. Zèlfs niet door het Nederlands openbaar bestuur, dat verhoudingsgewijs nog best van behoorlijke kwaliteit is.
KORTOM: welke politicus durft hierover eerlijk te zijn?
Geloofwaardig zijn slechts zij die, naast schone beloften, ook realistisch zijn over de beperkte invloed van hun Haagse métier (Als een van weinigen liet Diederik Samson ooit zien hoe dat kan, toen hij nog niet besmet was geraakt met de onvermijdelijke Haagse ziekte).
Zoals de Britten zullen gaan merken: in een geglobaliseerde wereld is nationale soevereiniteit een illusie.
De marges voor een landelijk bestuur zijn smaller dan ooit geworden, al helemaal in een mini-landje als het onze. Zo hebben we in een wereld van giganten de EU hard nodig. Nexit is een non-oplossing. Wèl behoeft de EU dringend hervorming. Welke van onze partijen gaat daarop inzetten?
Terwijl ons welbevinden en gezondheid niet te garanderen zijn, bleken ze wèl te ondermijnen door nationaal beleid. Uithollen is dan ook precies wat er in de afgelopen decennia gebeurd is.
We weten: onder invloed van naïef neoliberalisme. Een infantiel geloof in de almacht van ‘de markt’, een markt die zich ook nog zèlf zou reguleren… Dit moge begonnen zijn als een rechtse hobby (Ronald Reagan), maar uiteindelijk hebben al onze bestuurspartijen er hard aan mee gedaan. Ook die met een ‘sociale agenda’.
In Nederland is deze ondermijning dan ook gepleegd door: VVD, CDA, D66 èn PvdA (Wim Kok: “we schudden de ideologische veren af”).
KORTOM: een U-bocht moet geloofwaardig zijn!
Als kiezer mogen we van elk van deze vier bestuurspartijen dan ook serieuze inkeer verwachten. Waar mensen werken, ontstaan fouten. Niet dàt is erg, maar deze verdoezelen -of ze stilzwijgend anderen in de schoenen schuiven- dat zouden wij kiezers als een onvergeeflijke zonde moeten (door)zien. De enige juiste lijn voor zo’n medeplichtige bestuurspartij is dus:
- Oprecht excuses maken over de aangerichte puinhoop, vooral tegenover hen die er het meest onder leden of nog lijden (dit beperkt zich dus geenszins tot de toeslagenaffaire).
- Een blijk van grondig inzicht in hoe het zo ver heeft kunnen komen, wat daarin de rol van de eigen partij is geweest.
- En een overtuigend verhaal over hoe men de steven gaat wenden.
Tot nu toe heeft het er alle schijn van dat VVD, CDA, D66 en PvdA zich er gemakkelijk van afmaken. Met een uitgestreken gezicht verwerken ze een U-turn in hun verkiezingsbeloftes. Zonder de bovenstaande, geloofwaardige weg te volgen. Daarmee geven ze de kiezer alle recht en reden om zich van ze af te wenden en om te zien naar vers bloed.
Dan het toeslagenschandaal. Wat kunnen we daaruit leren? Twee dingen:
Dat zich bij onze overheid een diepgeworteld wantrouwen heeft genesteld: tegen ons. Wat zich manifesteert op het moment dat we zorg van die overheid nodig hebben. Dat is ècht niet alleen de belastingdienst met die toeslagen. Maar ook het UWV bij werkeloosheid of arbeidsongeschiktheid. En vele gemeenten, rond Bijstand, Zorg, etc.
Met daarbovenop: een dodelijke verkokering. Waardoor de kwetsbaarste mensen worden geraakt. Bij Corona: inwoners en medewerkers van verpleeghuizen (verontachtzaamde silo, want ‘n ander ministerie dan VWS). Al decennia lang: iedere burger met meervoudige problemen. Zulke mensen worden genadeloos van het kastje naar de muur gepingpongd.
Dat de politiek steeds weer óverstuurt, waardoor het voertuig ’t volgend moment in de tegenoverliggende berm belandt.
Bijvoorbeeld zo: Een trage of naïeve instantie wordt grootschalig opgelicht. Er ontstaat een politiek schandaal. Procedurele duimschroeven worden toegezegd en gerealiseerd. Waarna iedere burger als potentiële fraudeur tegemoet wordt getreden en ‘n beschermend bedoeld systeem in zijn tegendeel komt te verkeren.
KORTOM: wees alert op reactieve beloftes, de ruk aan het stuur!
Verkiezingsbeloftes die puur reactief zijn, zijn verdacht. Ook hier willen we een analyse zien van de grondoorzaken, met een daarop afgestemde, realistische oplossing. Waarbij het beleidsdoel in zicht blijft (de bestemming van onze weg).
Dan herinneren we ons nog de stikstofcrisis: het resultaat van jarenlang politiek pappen, nathouden en op de toekomst teren. De vrije jongens op tractoren (niet gesponsord door boeren zelf, maar door grote industrieel-agrarische bedrijven). De schade aan het imago van veel redelijke, wèl vooruitziende agrarische collega’s.
De klimaattafels, waar het uitruilen van belangen de urgentie van een rationele aanpak verdrong. En waar de geur van vers overheidsgeld nieuwe belangen verwekte. Milieunestor Ed Nijpels, wiens roep om een Burgerraad naar Frans en Brits voorbeeld, met mandaat en lange termijn perspectief, aan dovemansoren gericht bleek.
KORTOM: niet terug naar Business as Usual, maar Build Back Better (héél véél beter)
Tot slot nog een enkele angelsaksische les.
De VS.
Groepen burgers in de geglobaliseerde kou laten staan heeft dramatische gevolgen voor een democratie. Zeker als die burgers zien dat professionele lobyisten een dominante invloed hebben (Trump’s Washington swamp). Zowel in Den Haag als Brussel lijkt men deze les nog altijd over het hoofd te zien.
KORTOM: wantrouw politici die populisten afkraken, in plaats van eerst maar eens te erkennen hoe zij zèlf de markt voor populisme creëerden. Wantrouw ook politici die populistische agenda’s overnemen om angstige kiezers binnenboord te houden.
De U.K.
Ons eigen leugenachtige Oekraïne referendum bleek kinderspel, vergeleken met de geslepen wijze waarop laagopgeleide Britse burgers bij het Brexit referendum om de tuin werden geleid. Naar nu duidelijk is: met ernstige gevolgen. De economische consequenties springen snel in het oog, ze zijn in cijfers uit te drukken die de media graag in hun koppen citeren.
Maar de ontstane maatschappelijke scheuring en de psychische schade bij misleide Leave-stemmers zijn véél ernstiger.
Voor wie het nog niet wist: moderne micromarketing technieken, in combinatie met social media, maken verregaande manipulatie van referenda mogelijk. Het referendum-instrument is veranderd in een bermbom voor de democratie. Vanaf nu is de uitslag van een referendum gewoon te kópen, voor hen die een belang paren aan ‘n fors kapitaal.
Je moet dus wel blind of naïef zijn, om hier nù nog het bindend correctief referendum te willen invoeren. Dit door de Staatscommissie Parlementair Stelsel gelanceerde idee, is terug te vinden in het verkiezingsprogramma van D66.
Deze partij, ooit opgericht voor democratische vernieuwing, zou er beter aan doen eens serieus werk te maken van een veel substantiëler verbetering: de eerdergenoemde Burgerraad.
KORTOM: hoedt je voor nep bij democratische modernising
Tenslotte: weersta het warme gevoel dat je krijgt, als politici problemen benoemen zoals jij ze ziet en voelt. Dat is een onder verkopers bekend psychologisch trucje! Houd je van puzzelen? Loop dan maar eens wat partijprogramma’s na en vink aan waar dat gebeurt.
Stel dus je oordeel uit, totdat je de voorgestelde oplossing gehoord en gewogen hebt. Wees kritisch en kijk hoe geloofwaardig je deze vindt. Een serieuze oplossing staat op twee benen: welk doel zegt men te willen bereiken (het Wat) en langs welke weg denkt men dat te gaan doen (het Hoe)? Immers: ambitie is nodig, maar op luchtfietserij ziten we niet te wachten nu het zo’n beetje 5 voor 12 is!
Hier aangekomen weet je: dit gaat me tijd kosten. Precies zo is het. Dat is verantwoord burgerschap, nodig om een democratie gezond te houden. Het raakte nogal op de achtergrond, in een tijdperk van materialisme en individualisme. En nu moeten we de achterstand gaan inhalen, als we onze zieke samenleving willen genezen.