Hoe raakte ons openbaar bestuur toch zo verloederd?
Voor alle duidelijkheid: we hebben het hier allereerst over de Haagse overheid (hoewel sommige provincies er ook wat van kunnen).
De belangrijkste invloeden:
- Hypes. De nieuwe Trias Politica. Een nerveuze cirkel van Media die –om te kunnen scoren- gretig op elk incidentje springen, Haagse Politici die zich daarin mee laten zuigen en tenslotte ongepaste polls. Polls die natuurlijk niet alleen meten, maar ook beïnvloeden.
- Lobby. Het toegenomen werkveld van de professionele lobbyist, iets waartegen veel politici evenmin kans zien zich te weer te stellen. Maar wie niet kan lobbyen, verliest. Zou de decennia durende, onopgeloste ellende in onze verpleegtehuizen daarmee te maken kunnen hebben? Wat was ook weer het kenmerk van een beschaving?
- Eigentijds ‘marktdenken’. Bewegingen die we kennen onder namen als ‘de 3e weg’, neoliberalisme, e.d. Veelal luchtfietserij door lieden die de meest fundamentele kennis over markten ontberen.
Als neoliberalisme en de 3e weg gaan polderen
Om dit laatste even verder uit te diepen:
Het zijn allang geen uitzonderingen meer. Weelde in de publieke top. UWV, Woningbouw Coöperaties, Zorgsector.
Dan hebben we het nog niet over brandweerkorpsen, provincies en andere instanties die met publiek geld meenden te moeten gaan speculeren. Zich liefst ook nog de hoogst riskante derivatenproducten lieten aanpraten.
Weinig Europeanen kennen de Russisch/Amerikaanse filosofe Ayn Rand. Haar utopie is die van de vrije markt. Maar dan ook echt 100% vrij. Geen marktmeester om het spel ‘te verstoren’. Dan gaat alles vanzelf goed. Zolang we tenminste ook elke vorm van zorg voor de medemens nalaten. Dat bederft namelijk niet alleen de markt, het maakt ook lui. Zo luidt in het kort haar overtuiging, uitgewerkt in het standaardwerk “Atlas Shrugged’.
Zij was de grote inspirator van mensen als Ronald Reagon, Margaret Tatcher en de FED-president Alan Greenspan. (De laatste gaf overigens nà de crisis toe, dat er bij nader inzien weinig van klopte).
Minder duidelijk is de sluipende invloed die Ayn’s gedachtengoed heeft gehad op onze politici. In navolging van Tony Blair, leidde ook Wim Kok zijn partij de 3e weg op. En zo gingen we onbesuisd privatiseren en ‘taken op afstand van de overheid plaatsen’. Iets wat tot de dag aan vandaag doorgaat en tot zeer irrationele situaties heeft geleid.
Zorgverzekeraars – overheid als onnozele marktmaker
Realiseer je bijvoorbeeld wat het betekent, dat we de Ziektekostenverzekeraars verantwoordelijk maakten voor marktwerking en innovatie in de Zorg. Wie deze verzekeraars een beetje kent, weet dat de bedrijfscultuur nog altijd overwegend die van het aloude ziekenfonds is. Hadden die dan verstand van marktwerking? In elk geval heeft de nieuwe rol deze verzekeraars ertoe gebracht om een fors budget aan marketing te gaan besteden, onbesuisd te gaan fuseren en dikke directie-auto’s met chauffeur te laten rijden.
Recent beklagen ze zich, dat ziekenhuizen als reactie nu ook fuseren en daarmee geduchte tegenspelers zouden worden in het onderhandelingsspel! Ze willen dat de overheid daar iets aan gaat doen en de minister blijkt er nog gevoelig voor ook! Is er een mooier voorbeeld van hoe niet slechts de democratie door lobby ondermijnd wordt, maar ook het toezicht?
En wat te denken van het feit dat Ziektekostenverzekeraars de overheid zo bewerkten dat Verzekeraars zonder verdere plichtplegingen het recht hebben ons medisch dossier bij de huisarts in te zien. Niet alleen is daarvoor onze toestemming onnodig. Ook hoeven we van zo’n privacy-schendende inzage niet op de hoogte gesteld te worden. Anderzijds is onze huisarts is verplicht deze inzage te geven, tegen het beroepsgeheim in, maar op straffe van aanzienlijke boetes. Zie Monitor over schending van uw medisch dossiers
Lieve, stiekeme Hagenaartjes toch: Waarom weten wij dit niet? Gaat het om Zorg of gaat het om Centen? Als Haagse politicus ben zo weer een kilootje of wat geloofwaardigheid kwijt.
Doel van deze regeling zou zijn om frauderende huisartsen aan te pakken. Afgezien of dat principieel wel de juiste weg is: het levert maximaal 0,03% besparing op, het is eenzijdig (er wordt niet gekeken naar te weinig declarerende -en dus te weinig zorgverlenende- artsen).
Maar het ergste- meer voor de hand liggende- en effectiever methoden blijven al decennialang achterwege; zoals een factuurcontrole waar de ontvanger van de dienst bevestigd dat deze geleverd is. Elk normaal bedrijf werkt zo, maar de ziektekostenverzekeraars kennen zo’n procedure nog altijd niet! Er is kortom niet zozeer bestrijding- maar veeleer een structurele uitlokking van fraude.
Wie niet kan lobbyen verliest in onze democratie
Wie niet kan lobbyen verliest in onze samenleving. Om even bij het bovenstaande voorbeeld te blijven. Tandartsen en apotheken zijn krachtig georganiseerd. Maar neem de fysiotherapeuten en ergotherapeuten. Die hebben nauwelijks onderhandelingsmacht. Zoom eens in op de praktijksituatie van een heel gewetensvolle ergotherapeut. Zij werkt maandelijks 155 uur en kan er maar 50 declareren. Dat komt door de ‘marktwerking’ van verzekeringsgiganten. Daarnaast door uit de hand lopende regelgeving die vooral de kleintjes hard raakt, net als in de financiële sector. Het (lobby-)water vloeit blijkbaar naar het laagste punt.
Nu zijn we in ons land lang niet zo slecht af met het openbaar bestuur, dan de burgers in heel veel andere landen. Maar transparant is het bepaald niet. Er veel meer belangenverstrengeling dan de meesten van ons weten. Onbewust voelen velen het wel, ze keren zich daarom af van de ‘Haagse’ achterkamertjes. Populisten spelen er handig op in. Voorheen gewetensvolle partijen zien geen ander pad, dan in populisme te volgen. Met, ook hier, desastreuze gevolgen voor onze democratie.
Do’s en dont’s rond publieke taken
Wat zijn eigenlijk de do’s en dont’s bij het regelen van publieke zaken? Dat is heel helder beschreven in een boek van Hans Achterhuis: de Utopie van de Vrije Markt.
Ook vindt je daar meer informatie over de uitwassen die ons in de afgelopen tijd overkomen zijn.
Tegelijk geeft het boek houvast, als je wilt zien hoe je eigen, lokale gemeenschap weer sterker kunt maken.
Veranderende rol lokaal bestuur
Het gemeentelijk niveau dreigt klem te raken. In weerwil van haar tanende relevantie blijft ‘Den Haag’ verordonneren. Ditmaal de participatiemaatschappij, gedreven door bezuinigingsstreven. Gemeenten krijgen tal van nieuwe taken, met een bijbehorend verkrapt budget. Ruimte om te leren is er nauwelijks. ‘Den Haag’ doet wat geen bedrijf zou durven: een megaverandering, in 1 klap te realiseren. Gemeenten zijn wettelijk gedwongen om hierin mee te gaan, op Haagse voorwaarden. Terwijl uit onderzoek blijkt, dat juist op gemeentelijk niveau maatschappelijk resultaat geboekt kan worden.
Onverantwoord. Niet meer van deze tijd. Er moet meer autonomie naar het lokaal bestuur (ook internationaal is er deze beweging: lees Benjamin Barber er maar op na).
Lastig voor gemeenten af te dwingen. Veel lokale bestuurders zijn gebonden aan hun landelijke partijtop. Voelen zich ook gebonden, doordat ze een Haagse carrière op het oog hebben. Ook hier dient burgerkracht ingezet, om Haagse circuits tot bescheidenheid te manen. Opdat deze leren hoe de echte wereld van vandaag eruit ziet.
Een geluk dus, dat burgers weer meer gaan participeren. Maar die doen dat op hun eigen condities. Gemeenten die daar goed mee omgaan, kunnen belangrijk bijdragen in de nu zo urgent geworden maatschappelijke vernieuwing.
Uit de Schoo lezing 2015 van Rotterdam’s burgemeester Achmed Aboutaleb
Uit de Ben Pauw lezing 2014 van Hilversum’s burgemeester Pieter Broertjes
Wat is dit voor communistische propaganda? Ik snap er helemaal niets van.
“De samenleving is van ons.” Hoezo? Wie is ons? Ik wil helemaal niet bestuurd worden, door niemand niet. Democratie is een illusie en per definitie onderdrukking, het onderdrukken door een minderheid van de meerderheid of het onderdrukken door een meerderheid van de minderheid. “Wij nemen haar weer in eigen hand.” Laat me met rust dat is het enige wat ik wil en wat een bestuur zou moeten doen, mensen met rust laten.
Geen idee wat hier communistisch aan is, je zou er goed aan doen dat idee aan te reiken middels argumenten. Kan me prima inleven in weerstand tegen de manier waarop we bestuurd worden. Maar niet bestuurd willen worden? En dan toch zeggen dat een bestuur je met rust moet laten? Klinkt nogal tegenstrijdig. Het is trouwens juist ons niet bemoeien met het bestuur, wat tot de huidige situatie heeft geleid.