We zijn er al een beetje aan gewend geraakt, gezondheidsautoriteiten die bijsturen aan de hand van een Corona-dashboard.
Voor wie de historie interesseert: deze ontwikkeling volgt het spoor van Kaplan’s Balanced Scorecard, in het bedrijfsleven al decennia lang de wegwijzer om doelgerichter te werken.
De bijbehorende prestatiecriteria hebben ook de publieke sector veroverd. Waar ze vaak zijn bepaald door wensdenkers. Dus: zonder enig psychologisch inzicht, blind voor hoe risicomijdende ambtenaren daar hun werk op afstemmen.
Nu dus een dashboard om Covid-19 ‘ beheersbaar’ te houden .
(oppassen voor zelfoverschatting, beste overheid; naar beheersing streven mag, maar ‘n vals gevoel van zekerheid zal zich snel tegen je keren)
Esentieel in het gebruik van zo’n dashboard zijn:
…
(o ja: ‘t is fijn als je aan het eind van dit bericht een reactie achterlaat…)
- Zien waar je staat (geregistreerde werkelijkheid).
- Vooruit kijken (liefst hadden we een Corona-radar, maar we kunnen slechts trends doortrekken).
- En het belangrijkste: Leren, aan de hand van opgedane ervaring. Oef, niet het sterkste punt van ons openbaar bestuur…
Nou ja, feiten (cijfers vaak) geven houvast. Maar ze zijn ook gevaarlijk.
Voor je het weet stuur je op verraderlijke getallen. Zo zegt het aantal positieve testen helemaal niets. Je moet dit aantal in elk geval afzetten tegen het totaal aantal -in dezelfde periode- afgenomen tests.
Die tests moeten dan hetzelfde karakter hebben, dezelfde kwaliteit als het gaat om vals positieven en vals negatieven. Niet slechts in één periode, maar over alle perioden die je aan het vergelijken bent.
Zelfs dan ben je er nog niet: je moet ook weten wat de reden was dat mensen zich voor een test meldden. Of misschien juist niet meldden (wachttijden, afstand, weerzin tegen de -bij een vastgesteld regime- mogelijke gevolgen),
En wil je zinnige trends ontdekken, dan moet dat allemaal vergelijkbaar zijn met de periode ervoor.
Het zal nu al duidelijk zijn: dit gaat de pet van de meeste bestuurders ver te boven (vaak wensdenkers, bovendien hoogst zelden bèta’s). Idem voor veel ambtenaren uit de hogere echelons, die vooral geleerd hebben hun minister uit de wind te houden.
Over de PCR-test is het laatste woord ook nog niet gezegd. Ja, die test kan op een uiterst gevoelige wijze biologisch materiaal detecteren. Maar nee, niemand kan nog wetenschappelijk verantwoord doorvertalen naar: deze persoon is besmettelijk, of deze persoon bevindt zich in de vroegste infectiefase. Sterker: volgens de ‘uitvinder’ van deze geavanceerde analyse, zou je het helemaal geen test moeten noemen. Lastig te bepalen hoe dit alles zich verhoudt tot de onder RIVM-regie ontstane testpraktijk.
Dan zijn we nog niet eens aangeland bij de dashboard-doodzonde: appels en peren bij elkaar tellen.
Daar hebben we sowieso al diverse voorbeelden van gezien. Namelijk als er gegevens uit ongelijke perioden worden opgeteld. Gebeurt dat dan?
Jazeker, telkens weer als er sprake is van uiteenlopende achterstanden bij de registrarie. Wat dankzij onze zwak gecoördineerde, decentraal autonome instanties nog altijd geen uitzondering is.
Weet je nog hoe we ons er in het begin van de crisis over verbaasden: zware tekorten in de voorraden beschermingsmiddelen, ‘beadembare’ IC-bedden, testmaterialen? Dat was zonder meer slecht, gevolg van een neoliberaal afgeslankte, ‘efficiënte’ Publieke Sector.
Een overheid die niet beschikte over het voor weerbaarheid benodigde elastiek. Eigenlijk wisten we dat allang: precies ditzelfde probleem zorgt ervoor dat we steeds weer verrast worden door aantallen vluchtelingen.
Maar nòg verwijtbaarder is dit: een totaal negeren van de noodzaak om ooit op dagelijkse basis inzicht te hebben in betrouwbare gegevens. Terwijl dit vraagstuk binnen de overheid al heel lang bekend is: hoe zorg je dat appels appels zijn?
Oftewel: wat is nu eigenlijk precies een geïnfecteerde persoon? Of: wanneer betitelen we een overledene als een aan Covid-19 bezweken persoon? Zodat we geen patiënten meetellen waarbij deze infectie slechts een miniem laatste druppeltje was.
Voor dat soort zaken zijn strakke, gedeelde gegevensdefinities nodig.
Lastig te organiseren, als die afgesproken moeten worden tussen autonome, gedecentraliseerde partijen als GGD’s, huisartsen, ziekenhuizen, etc.
En dus heeft men liever de andere kant opgekeken.
Er zal onder druk van de maandenlange crisis hopelijk wel iéts aan gedaan zijn. Maar geloof maar niet dat we ook maar in de buurt van een oplossing van dit probleem zijn. Hoeveel vertrouwen wek je als minister van VWS als je steeds maar suggereert dat je de regie in handen hebt, terwijl je formeel geen directe zeggenschap hebt over grote delen van het werkveld?
Kortom, het leidt geen twijfel dat de situatie achter het trotse dashboard er een van ‘houtje-touwtje’ is.
Voor ons is dit alles belangrijk om te weten. Ten eerste helpt het je bij het beoordelen van de ‘informatie’ die de media nog altijd dagelijks over ons uitstorten.
Ten tweede blijven we ons zo bewust van het dit jaar breed ervaren feit, dat er onzekerheden in het leven zijn. En dat niemand van zijn bestuurders en instanties vergaande veiligheidsgaranties kan verwachten. Of het te gaan geloven als die wel gesuggereerd worden.
Wat dan wel?
Wèl mogen we eisen dat ze beter hun best gaan doen. Zodat verloren vertrouwen misschien weer een beetje hersteld kan worden.
(laat dat nu het allerbelangrijkste zijn bij crisisleiderschap: dat men aan je daden afleest dat je het vertrouwen waard bent).
Wat te doen?
Informeer jezelf naar beste kunnen. Niet alleen bij onze officiële instanties, maar ook bij andere, betrouwbare bronnen. Liefst ook internationaal.
Denk vooral zelf logisch na. Ook over de risico’s die je bereid bent te lopen en die waar je mogelijk anderen in meeneemt.
En bepaal dan, binnen de regels, welk gedrag je verstandig lijkt om aan te houden. Als het ware ‘in de geest van de wet’. M.a.w. het doel van de regels is belangrijker, dan een blinde toepassing ervan.
Dan kan het zijn, dat je zelfs meer voorzorgen neemt dan de instanties je voorschrijven (zeker als die weer eens risicovol vasthouden aan wetenschappelijke zekerheden waarop gewacht zou moeten worden…).
Veel later, inmiddels juli 2021, wordt bekend dat zelfs het inzicht hoever we staan met vaccineren niet op consistente en actuele cijfers berust. Je zou toch zeggen dat het behoorlijk kritisch is om dit overzicht te hebben. Al vanaf augustus 2020 weten we dat deze informatie ingezameld zal moeten worden vanuit 29 uiteenlopende informatiesystemen.
De strakke regie die dat vergt ontbreekt c.q. komt veel te laat op gang. In december vegen juristen het ontwerp van VWS en RIVM van tafel, wegens onvoldoende aandacht voor de privacy van gegevens. Notabene blijken de betrokken softwarebedrijven op dat gebied meer kennis en aandacht te hebben dan VWS en RIVM. Bescheidenheid zou passen, maar daarentegen reageert het RIVM gepikeerd.
Het gevolg van deze gebrekkige regie is dat zelfs in juli 2021 nog geen goed inzicht in de vaccinatie-voortgang bestaat. Waarbij ook de registratie in de Corona-App onvoldoende bruikbaar is.
Tsja, ons openbaar bestuur en Informatie Management, een al decennialang voortslepende onmacht…