Bij onze ‘jongste’ financiële crisis, die in 2007 / 2008 begon, hing de lont in een Noord-Amerikaans kruitvat.

President Bill Clinton had zich ten doel gesteld het eigen huizenbezit een flinke zet te geven.

Hij had kredietverstrekkers zover gekregen nu ook hypotheekleningen te geven aan mensen, die vroeger niet in aanmerking kwamen. De hypotheekbanken hadden dat probleem ‘opgelost’, door een lage aanvangsrente te rekenen. Bovendien had men de aflossingsvrije hypotheek bedacht.

De rentevaste periode bedroeg echter niet meer dan 1 of 2 jaar. Daarna ging een variabele rente gelden. Dat was dan het moment van de waarheid voor de nieuwbakken huizenbezitter: was deze blijvend in staat om de lasten te dragen?

Wie droeg het risico?

Was dit niet enorm riskant voor degene die de lening verstrekte?

Dat viel reuze mee.

Allereerst had de hypotheekverkoper zijn bonus al in de zak, ruim voordat het even

tueel mis zou gaan. Die bonus werd uitgekeerd op basis van slechts één criterium: was de hypotheekaanbieding door beide partijen ondertekend? Wat erna gebeurde was niet de zorg van de verkoper.

Voor de hypotheekbank hadden slimme ‘financiële uitvinders’ bedacht, hoe je het risico wat zij liep in stukjes kon knippen, met andere stukjes lening in een doos stoppen en doorverkopen. Zo ontstond er een onderlinge handel tussen financiële instituten, waarbij elke nieuwe transactie ertoe leidde dat er weer ergens een bonus werd uitgekeerd. Maar ook dat het pakketje risico’s in de doos steeds onberekenbaarder werd.

Een briljante economie, want waar vroeger slechts eenmalig werd verdiend, konden de schuldfragmentjes nu eindeloos door het systeem vliegen. Bij elke organisatiegrens die de schuldpakketjes passeerden, werd er ‘omzet’ geteld en bonus uitgekeerd.

Het ging allemaal goed zolang de financiële instituten die dit zwarte pietenspel speelden elkaar’s kredietwaardigheid dachten te kunnen vertrouwen.

Vertrouwensschok, over balonnen en spelden

Maar vanaf het moment dat teveel arme huiseigenaren het niet meer konden betalen, stortte het systeem met donderend geraas ineen.

De ene bank ging van de andere aanvullende zekerheden eisen. Maar wat zo’n bank aan tegoeden op de balans had staan, bleek plots puur theoretisch cijferwerk te zijn. Anders dan voorheen, kon zo’n bank nu niet even snel geld bijlenen. Het desnoods creëren, zoals de gewoonte was geworden. Het onderling vertrouwen bleek op niets gebaseerd en verdween dus in hoog tempo.

Wie blies de ballonnen op?

Overigens hebben we ook in Nederland flink ‘mee-gebubbeld’.

Mede op aandringen van de overheid, werd het normaal dat ook getrouwde vrouwen en moeders bleven werken. Was dat aanvankelijk een extraatje, al gauw werd het in veel gezinnen noodzaak.

De banken waren inmiddels een stuk coulanter geworden bij het verstrekken van een hypotheeklening. Voortaan werden twee inkomens geteld, bij de bepaling hoeveel je lenen kon. Ook verschoof de eis van de bank omtrent het meebrengen van eigen geld. Kreeg je ooit max. 60 à 70% van de huiswaarde, nu stegen die percentages tot 110 à 120%.  En je hoefde slechts de rente te betalen; de lening aflossen werd niet langer vereist.

Bij een altijd schaarse woningvoorraad werkt zoiets heel prijsopdrijvend; men kan en wil meer betalen voor het woongenot dan voorheen.  En, heel fijn voor de makelaars: men biedt dus tegen elkaar op en beslist op een achternamiddag. Dit om maar zeker te zijn dat het huis van je keuze het jouwe wordt.

Combineer dat met het unieke Nederlandse systeem, waar de betaalde hypotheekrente een aftrekpost voor de belasting is. En elke rem op de huizenprijzen gaat los.

Ook hier speelt vertrouwen een rol. Iedereen ging mee in het mantra dat huizen kopen super is. Je investering zou immers altijd meer waard zal worden. Gemeenten wilden meegroeien. Ze werden grootgrondbezitters. Ze dekten renterisico’s af  met derivaten.  Totdat ….